نما بخشی از ساختمان است که در معرض دید عموم قرار گرفته و به عنوان جلوه‌ای از هویت و زیبایی بنا شناخته می‌شود و به ساختمان و ساکنین آن اعتبار می‌بخشد. طراحی نمای مطلوب، هم از منظر زیبایی شناسی شهری و هم از جهت تاثیرات عوامل خارجی، از مراحل با اهمیت در طراحی و ساخت ساختمان به شمار می‌آید.
در طراحی نمای یک ساختمان عوامل متعددی نظیر شرایط محیطی و جوی، امنیت مالی کارفرما، کاربری ساختمان، سلیقه و ترجیحات کارفرما و ... در نظر گرفته می‌شود. لازم به ذکر است نما در سبک‌ها و فرم‌های گوناگون طراحی می‌شود. در این مقاله، به معرفی نمای سبز خواهیم پرداخت.
نمای سبز ساختمان چیست؟
همانطور که از عنوان این نما پیداست، نمای سبز توسط گل‌ها و پوشش‌های گیاهی اجرا شده و سبب متمایز شدن ساختمان می‌گردد. این نما بر روی سطوح بیرونی یک سازه قرار می‌گیرد. با توجه به زندگی مدرن و تصرف بی‌رحمانه طبیعت توسط بشر، میتوان با طراحی و اجرای یک نمای سبز، به محیط خود روح تازه‌ای بخشید و سرسبزی و طراوت را به منظر شهری اضافه نمود.
معماری سبز را میتوان تفکری نوین در حوزه معماری دانست که با طراحی و اجرای ساختمان‌هایی با نمای گیاه‌پوش سعی دارد تاثیرات مخرب انسان بر محیط زیست را به حداقل رسانده و سبب بهبود کیفیت زندگی انسان و حفظ طبیعت گردد.
انواع نمای سبز و نحوه اجرای آن
جهت اجرای نمای سبز ابتدا لازم است ساختار نما طراحی شود و زیرساخت‌های اولیه جهت اجرا فراهم گردد. همچنین انتخاب گیاهان مناسب و سازگار با محیط ارجحیت دارد. در اجرای نمای سبز استفاده از گیاهانی که خاصیت رونده و پوششی دارند، کارآمد بوده و به خوبی سطوح دیواره را می‌پوشانند. از گیاهان مناسب برای نمای سبز میتوان به لامیوم، چمن شبدری، پتوس، پاپیتال، پیچک نیلوفر، گل یاس، گیاهان خزنده و... اشاره نمود. در ادامه انواع نمای سبز را بصورت مختصر توضیح دادیم.
نمای سبز عمودی (Green Wall): این نما یک پوشش گیاهی خوش منظر است که بصورت عمودی بر روی دیوار ساختمان کاشته می‌شوند. دیوارهای سبز را میتوان راهکاری نوین جهت زیبایی بخشیدن به نمای بیرونی ساختمان و مقابله با مشکلات زیست محیطی دانست.
نمای سبز افقی (Green Roof): در این مورد، گیاهان بر بام و یا سایر سطوح افقی ساختمان کاشته شده و علاوه بر زیباسازی به عنوان عایق عمل نموده و از اتلاف انرژی جلوگیری می‌نمایند. از جمله نمای سبز افقی میتوان به تراس گاردن و روف گاردن اشاره نمود.
بالکن سبز یا تراس گاردن (Terrace Garden): فضای سبزی که در بالکن و تراس ساختمان طراحی و اجرا می‌شود و علاوه بر ایجاد فضایی زیبا و دلپذیر، کاربردی و آرامش‌بخش است. در اجرای تراس گاردن از قفسه‌های عمودی و گلدان استفاده می‌شود. همچنین به جهت دسترسی آسان برای رسیدگی، میتوان از گیاهان متنوعی نظیر پیچک، کاکتوس، گیاهان گلدار مانند شمعدانی و... استفاده نمود.
روف گاردن، باغ بام (Roof Garden): به فضای سبزی که در بام ساختمان ایجاد می‌شود، اطلاق می‌شود. در روف گاردن علاوه بر طراحی فضای سبز و زیبا، میتوان امکاناتی فراهم نمود که آن را به فضایی برای استراحت و تفریح بدل نماید. به طور معمول در روف گاردن‌ها جهت حفاظت در برابر بارش باران و نور خورشید از سایه‌بان استفاده می‌شود. بهره‌گیری از مبلمان، آبنما و یا استخر، باربیکیو، نورپردازی و سایر امکانات مشابه جهت ایجاد فضای تفریحی در روف گاردن بسیار کارآمد است.
باید بدانید برای اجرای نمای سبز، به سبب تنوع الگوها و پیچیدگی‌های طراحی ضروری است از تیم‌های با تجربه و متخصص در این حوزه مشاوره بگیرید. یکی از روش‌های اجرای نمای سبز استفاده از پنل‌های مدولار است. این پنل‌ها شامل سازه، باکس گیاه و سیستم آبیاری بوده و قابل نصب روی دیوار هستند. سازه پنل مدولار از جنس استیل گالوانیزه، پلاستیک، چوب و ... است و به طور معمول سبک ساخته می‌شود تا فشار کمتری به دیوارها وارد نماید.
همچنین جهت اجرای نمای سبز، امکان کاشت گیاهان به روش هیدروپونیک (کشت بدون خاک) وجود دارد. در این روش، گیاهان در محلول آب و مواد مغذی کاشته و بصورت عمودی اجرا می‌شوند. مواد مغذی مورد نیاز شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم است و از طربق آب به ریشه گیاهان منتقل می‌شود.
همانطور که پیش‌تر بدان اشاره کردیم نمای سبز با ایجاد فضایی شاداب وسرسبز موجب کاهش اثرات زیست محیطی می‌شود. در ادامه مقاله به مزایا و معایب این نما می‌پردازیم.
مزایای نمای سبز ساختمان
کاهش آلودگی: همانطور که می‌دانید گیاهان، آلودگی‌ها و دی اکسید کربن را جذب و اکسیژن تولید می‌کنند از این رو سبب بهبود کیفیت هوای محیط می‌شوند.
بهبود دما و عایق صوتی: با توجه به سبک محیط‌های شهری، دمای هوا به دلیل وجود آسفالت و بتن بالا بوده و در تابستان گیاهان با ایجاد سایه به کاهش دمای ساختمان و محیط کمک نموده و به دنبال آن موجب کاهش مصرف انرژی می‌شوند. همچنین گیاهان سر و صدا را کاهش داده و آرامش نسبی برای ساکنین فراهم می‌کنند.
افزایش عمر مفید ساختمان: گیاهان از تابش مستقیم خورشید به ساختمان، نوسانات دمایی و تماس مستقیم بارش‌ها که سبب فرسایش و تخریب مواد ساختمانی می‌شود، جلوگیری می‌کنند در نتیجه موجب افزایش دوام و بهبود عمر مفید ساختمان می‌شوند.
افزایش ارزش تجاری ملک: نمای سبز به دلیل منحصر به فرد بودن، جلوه جذاب و زیبا، سازگاری با محیط زیست، جلب توجه و... می تواند سبب افزایش ارزش تجاری ساختمان شود. طراحی و اجرای روف گاردن و تراس گاردن به جهت دسترسی آسان، چالش کمتری در زمینه تامین و نگهداری دارند و به همین سبب از موارد مطلوب جهت بهبود فضای شهری است.
معایب نمای سبز ساختمان
اجرای نمای سبز ساختمان علاوه بر مزایای بسیار، معایبی نظیر هزینه اولیه بالا جهت طراحی، اجرا و نصب دارد. علاوه بر آن برخی گیاهان سبب جذب حشرات و آفات می‌شوند؛ بنابراین ضروری است برای مدیریت این مسئله تدابیری اندیشید. از دیگر معایب نمای سبز آن است که چنانچه آبیاری گیاهان، صحیح و اصولی انجام نگیرد سبب رطوبت و کپک دیوارهای ساختمان می‌شود. همچنین نمای سبز نیازمند نگهداری مستمر بوده و بدیهی است این امر وقت و هزینه بسیاری را می‌طلبد و از دیگر چالش‌های نمای سبز عدم دسترسی آسان جهت تامین و نگهداری گیاهان است.
فاکتورهای لازم جهت اجرای موفق نمای سبز
- انتخاب گیاهان با دوام و منطبق با محیط.
- انتخاب سیستم آبیاری مناسب، از دیگر عوامل حیاتی برای حفظ شرایط بهینه، سلامت و رشد گیاه است. آبیاری نمای سبز ساختمان میتواند بصورت خودکار و یا هوشمند انجام گیرد.
- مدیریت و برنامه ریزی صحیح جهت نگهداری گیاهان نیز از فاکتورهای اجرای نمای سبز بوده که توجه بدان ضروری است. تامین نور مناسب، آبیاری منظم، بررسی رشد و سلامت گیاه، کوددهی، کنترل حشرات، هرس نمودن گیاهان در صورت لزوم و... همگی مستلزم توجه و مدیریت مستمر است.
- از دیگر عوامل زیباتر شدن و افزایش عملکرد نمای سبز توجه به نورپردازی نما است. نورپردازی میتواند بصورت طبیعی و یا مصنوعی باشد. استفاده از نور مناسب، زیبایی نما را دوچندان نموده و سبب تسریع رشد و افزایش طول عمر گیاهان می‌گردد.
جمع بندی
نماهای سبز (Green Facades) و دیوارهای زنده (Living Walls) دو نوع سیستم پوشش گیاهی هستند که تفاوت‌های اساسی در ساختار و عملکرد دارند. نماهای سبز از گیاهان بالا رونده یا آبشاری بهره می‌برند که بر روی سازه‌های مخصوص رشد می‌کنند و معمولاً به زمان بیشتری (۳ تا ۵ سال) برای تکمیل پوشش گیاهی نیاز دارند. این سیستم میتواند به دیوارهای موجود پیچ شود یا به صورت مستقل به عنوان ستون یا نرده ساخته شود. یکی از مزیت‌های این نوع سیستم، امکان استفاده از گیاهانی مانند پیچک انگلیسی است که به‌طور طبیعی به دیوار می‌چسبند. با این حال، این گیاهان می‌توانند در طولانی‌مدت به سطوح دیوارهای آسیب‌پذیر صدمه وارد کنند یا تعمیرات ساختمان را دشوار سازند.
در مقابل، دیوارهای زنده از سیستم‌های پیشرفته‌تری بهره می‌برند که شامل ماژول‌ها، پانل‌ها یا سیستم‌های هیدروپونیک است. این نوع دیوارها به‌طور مستقل یا متصل به سازه اصلی ساخته می‌شوند و نیازمند مراقبت و سیستم‌های آبیاری خاصی هستند. دیوارهای زنده معمولاً سریع‌تر به پوشش کامل می‌رسند و تنوع بیشتری در گیاهان قابل استفاده دارند. هر دو سیستم، علاوه بر زیبایی‌شناسی، به بهبود کیفیت هوا، کاهش دما و ایجاد عایق صوتی و حرارتی کمک می‌کنند. انتخاب بین این دو گزینه بستگی به نوع پروژه، فضای موجود، و نیازهای طراحی دارد.
در این مقاله دریافتیم که اجرای نمای سبز علاوه بر زیباسازی بنا و محیط، به سبب مزایایی که پیش‌تر بدان اشاره شد در بهبود کیفیت زندگی نیز موثر خواهد بود. البته دانستیم که این نما با وجود مزایای بیشمار، با چالش‌هایی نظیر هزینه بالا جهت اجرا و نگهداری مستمر روبروست. در نهایت میتوان گفت نمای سبز به سبب ارتقای کیفیت زندگی و تاثیرات مثبت بر عوامل زیست محیطی الگویی موفق در پروژه‌های معماری به شمار می‌رود.
منبع: کهن سازندگان ابنیه | طراحی نمای سبز ساختمان
مطالب مرتبط:
آشنایی با معماری سبز یا معماری پایدار